Korte geschiedenis van... |
laatst bijgewerkt: op 05-01-2021 | |
...de stad Vianen |
||
...de familie Van Zijl in Vianen Een deel van de familie van Zijl is nauw verbonden met het van oorsprong Zuid-Hollandse stadje Vianen. De eerste Van Zijl die in relatie tot Vianen wordt genoemd is Willem Claeszoon van Zijl (± 1500), getrouwd met Jutte Florisdochter. Hij was brouwer en leenman van land in Helsdingen, een buurtschap onder Vianen. Hoogstwaarschijnlijk is hij de zoon van Claes van Zijl uit Leiderdorp (getrouwd met Margriet Gerijts. De relatie van het geslacht Van Zijl met dat van Brederode ligt bij achterkleinzoon Cornelis Willemszoon. Die was secretaris van Vianen en trouwde met Heilwig Joosten van Brederode. Veel moeilijker is de lijn die moet leiden naar Rokus Jansze van Zijl. Die trouwt in 1726 in Vianen met Jannigje Kemp. De bewijzen van een aansluiting met bovenstaande Van Zijl-en zijn nog niet gevonden. (zie ook: Hun zoon Nicolaas heeft in Vianen een stalhouderij en kleinzoon Gerrit wordt er aangesteld als brugwachter van de Vlotbrug over het Zederikkanaal (zie onderaan deze pagina). Een andere van Zijl die zijn stempel op het Viaanse leven drukte was Joost. Hij was kastelijn van het Zwijnshoofd, een logement bij de Landpoort. Diligences uit Utrecht hadden hier hun vaste plek om te stoppen, paarden te verversen en zich in het logement 'op te knappen'. In het boek ''Hoe onze vaderen zich moesten behelpen' -zich afspelend rond 1839- wordt Joost divese malen genoemd.
|
Historie in het kort |
Kasteel Batestein in Vianen. De naam zou een verwijzing zijn naar de echtgenote van Hendrik van Brederode: Beatrijs = Beate= Bate, samengevoegd met stein = ''plaats van'' |
Van Brederode komt uit een adellijk geslacht dat in de middeleeuwse geschiedenis van Holland een grote rol speelde. Het ontleent zijn naam aan de heerlijkheid en het voormalige kasteel bij Santpoort in Noord-Holland. De familie bezat echter tot in de 17e eeuw huizen in Vianen. Van Brederode neemt een plek in tussen de hoge en de lage adel. Hij is daarom bijzonder geschikt als leider van het Eedverbond der (lagere) edelen, bij de zoen tussen Philips en Margaretha van Parma. De bezittingen van Brederode werden vaak in leen gegeven, onder andere aan leden van de familie Van Zijl / van Zijll. Zij waren onder meer burgemeester, drost en secretaris van -de lenen van- Vianen.
rechts: het stadhuis van Vianen, |
Een belangrijke gebeurtenis voor Vianen was het verwerven van het recht tot het houden van een markt twee maal per jaar. Hieruit is de thans nog steeds bestaande Paardenmarkt Vianen voortgekomen. Deze wordt gehouden 'de woensdag voor de tweede donderdag in oktober'. Van 1331 tot 1335 stonden de kernen die thans samen de gemeente Vianen vormen, ook al onder gemeenschappelijk bestuur. Daarna waren het de heren van Arkel, Everdingen, Hagestein, Leerdam en Vianen die de dienst uitmaakten in de verschillende regio's. Tesamen vormden deze De Vijfheerenlanden. |
|
|
||
Vianen vrijstad
Met de heren van
Brederode begon een bloeiperiode voor Vianen. In die tijd was Vianen
tegelijk stad en staat en daarmee ook vrijstad. Vrijsteden vormden een
vluchtplaats voor lieden van bedenkelijk allooi. De term 'naar Vianen
gaan' is nog steeds synoniem voor "failliet" gaan. |
Stadsrechten
Willem van Duivenvoorde wordt beschouwd als de bouwheer van Vianen. Deze verstrekte samen met Heilwich van Vianen het dorp zoveel privileges dat er gesproken kon worden van verkregen stadsrechten (1335/1336) (Het feest van 2010 is dan ook erg aan de vroege kant ;-))) Vianen werd aangelegd als een vestingstad. De graaf van Holland kon hiermee in roerige tijden de bisschop van Utrecht verder onder druk zetten. Ook Hagestein verwierf stadsrechten. Deze werden in 1382 verleend door de heren van Arkel. Tot 1405 is er sprake van de stad Hagestein. In dat jaar maakten de graaf van Holland, de bisschop van Utrecht en de heer van Vianen heel Hagestein (kasteel en woningen) met de grond gelijk. Hetzelfde lot was kasteel Everstein beschoren. |
Het Middeleeuwse grondpatroon met rechte straten is op deze tekening duidelijk zichtbaar. |
|
Stadspoorten
Weeshuis |
|
In 2010 vierde Vianen 750 jaar stad.
bron: www.vianen.nl
Vianen in 1832;
kijk voor
750-jaar Vianen stad op:
Ter gelegenheid hiervan kwam een vijftiental tijdschriften uit over de geschiedenis van Vianen. |
De vlotbrug over het Zederikkanaal, dat was gegraven olv Jan Blanken uit Vianen. Hij was tevens ontwerper van deze brug. Oorspronkelijk liep een voor de toenemende scheepvaart ongeschikte waterverbinding via onder meer de rivier Zederik. In 1824/'25 werd deze verbreed en zijn bochten afgesneden: zo ontstond het Zederikkanaal. Bestaande bruggen werden vervangen door vlotbruggen. Bij een ervan -in de buurt van de Blommendaalse molen- werd Gerrit van Zijl in 1826 aangesteld als brugwachter. De vlotbrug bestond uit een aantal pontons waarover een wegdek lag. Bij naderende schepen werd een deel van de brug weggevaren om de schepen te laten passeren. De brug deed dienst tot de opening van de eerste Lekbrug in 1936. |
Er is ook een -vertaalde- tekstversie. |
Herberg Het Zwijnshoofd De naam Van Zijl is in Vianen ook verbonden met 'Het Zwijnshoofd'. Deze vanouds bekende uitspanning aan het einde der stad lag aan het begin van de Gorinchemse straatweg.
In het boek: 'Hoe
onze vaderen zich moesten behelpen', wordt Joost van Zijl -de 'kastelijn'
van deze herberg- 20x genoemd. Het boek is uitgegeven in 1917, maar
speelt zich af in de periode rond 1839 (eerste spoorlijn). |
|
|
Een fragment uit dit
boek: ''Toen
de diligence voor het Zwijnshoofd stil hield, stond Van Zijl al aan de
deur. Hij groette de uitstijgende passagiers zeer beleefd door de pet
diep van het hoofd te nemen. Dat was nog geheel en al overeenkomstig den
geest des tijds. Van Zijl had van zijn vader - - geleerd zeer beleefd
tegen de klanten te zijn. Hij had het zo dikwijls moeten horen: "Joost,
denk erom, je pet weegt geen 10 pond." |
||
terug naar de parenteel van Willem van Zijl uit Vianen. |
Overige dorpen
Hagestein
kwam onder de invloedsferen van de kerken van Utrecht, een aantal
kapitaalkrachtige particulieren en de stad Dordrecht. In 2002 werd de gemeente Vianen -onder veel protest van de bevolking- toegevoegd aan de provincie Utrecht. Vanaf i januari 2019 is door herindeling de nieuwe gemeente Vijfheerelanden ontstaan. Naast Vianen behoren ook Zederik en Leerdam met hun kerkdorpen daartoe. |
|
Spectaculaire vondst: massagraf
Eind 2020 werd bij
herstelwerkzaamheden aan de oude stadsgracht een massagraf ontdekt. In
eerste instantie leek het om slechts enkele skeletten te gaan, maar
uiteindelijk werden er 75 blootgelegd. Nog onduidelijk is wat de
aanleiding is geweest om zoveel mensen hier te begraven. Het blijkt te
gaan om jonge jongens, die door geweld om het leven zijn gebracht. |
Stadsbier
'Bier, gebrouwen met liefde'. Dat is te merken als je het -witte- stadsbier Zanté drinkt. Speciaal gebrouwen ter gelegenheid van 750-jaar Vianen Stad. Met als extra toevoeging: 'Aanbevolen door Burgervaders en Stadsgenoten'. Te verkrijgen bij de plaatselijke horeca. Wij genoten hiervan bij -heel toepasselijk- restaurant De Vrijstad
je zou kunnen zeggen: 'Daarmee is de cirkel weer rond', want de eerst bekende Van Zijl in Vianen -Willem Claeszoon- was bierbrouwer. |
|
. Foto: ?? |