Korte geschiedenis van...

...het gerecht Oud-Wulven

Een deel van de Bunnikse familie van Zijl vestigde zich in het nabijgelegen Oud-Wulven.

Willem Arendszoon had blijkbaar aanzien: hij werd schout van Oud-Wulven.

Dit kleine gerecht werd bij de grote herindeling door Napoleon  in 1811 samengevoegd met Houten, maar in 1816 alweer zelfstandig. Pas in 1857 kwam Oud-Wulven definitief bij Houten.

Historie in het kort

Tot en met 1797 sprak men niet van gemeenten, maar van gerechten. Aan het hoofd daarvan stonden schout en schepenen, geassisteerd door een secretaris. Onder voorzitterschap van de schout hielden schepenen zich bezig met bestuur en lagere rechtspraak, waarvan de rechtspraak per 1 maart 1811 verdween.

De Oud-Wulfseweg maakte -net als de Lobbendijk- deel uit van de middeleeuwse verbinding tussen Houten en Utrecht. Andere benamingen zijn de ''Sandwech'' of ''Heerwech''.

Kasteel Oud-Wulven met de monumentale hofstede, waarin vermoedelijk recht werd gesproken. Tekening uit ca. 1650, door Hendrik Saftleven.

Oud-Wulven / Houten

Vanaf 1795 werden bestuurlijke en rechterlijke bevoegdheden meer en meer gescheiden. Op 1 maart 1811 werden de schepenbanken -door burgers 'bemand'- afgeschaft en kwamen er rechtbanken per kanton of arrondissement.

de bestuurlijke bevoegd-heden werden in handen gelegd van gemeenteraden. De eerste jaren nog onder leiding van de schout, maar die term werd in 1825 vervangen door 'burgemeester'.

In 1798 al werd een deel van de veertien gerechten samengevoegd tot één gerecht met de naam Houten. Na herstel van de onafhankelijkheid viel de mairie Houten op 1 januari 1818 uiteen in Houten en 't Goy, Oud-Wulven, Schonauwen.

 

Gerechten

Op het grondgebied van de huidige gemeente Houten lagen eertijds liefst vijftien gerechten:

  1. Maarschalkerweerd (nu bij Utrecht)

  2. Grote Koppel

  3. Kleine Koppel

  4. Oud-Wulven en Waijen

  5. Slagmaat

  6. Heemstede

  7. Wulven

  8. De Geer

  9. 't Goy en Houten

  10. Schalkwijk

  11. Schonauwen

  12. De Vrije Hoeve

  13. Tull en 't Waal

  14. Honswijk

  15. Pothuizen

Het recht werd rond 1650 gesproken door een schepenbank van burgers, waarbij de schout de leiding had en voor de voorgeleiding zorgde. In Oud-Wulven is hoogstwaarschijnlijk recht gesproken in de hofstede die bij het kasteel hoorde, nu bekend als Oudwulfseweg 10 (Jeanette-oord; begin 19e eeuw met een verdieping uitgebreid). Van oorsprong dateert deze hofstede uit circa 1635.


Ontwikkeling van het gebied
Ten zuiden van Vechten -waar het Romeinse fort ligt en in 2006 naast de Oude Mereveldseweg een verharding werd ontdekt van de oorspronkelijk Romeinse heerweg (de Limes)- lag van oorsprong een moerasgebied. Achtereenvolgens werden de Oudwulverbroek, Waijen en de Vechterbroek ontgonnen. Ter afwatering van de Oudwulverbroek diende de Zijlgraaf. Het is nog niet bekend of die naam iets te maken heeft met het geslacht Van Zijl, maar de naamgeving is op zijn minst opmerkelijk, tenzij dit kan worden verklaard doordat er een sluis aanwezig was.


Wapen van de familie Van Wulven

Naamgeving
Herman van Lockhorst ging zich Herman van Wulven noemen, nadat hij door zijn huwelijk met Clementia Ernstdr. van Wulven in het bezit kwam van het kasteel Oud-Wulven was gekomen (zijn echtgenote ontving dit in 1361 bij dode van haar vader). Belening in 1362, 1366, 1369 en 1372. Hij bezat ook de helft van Oud-Amelisweerd (vanaf 1394).
bron: Stichtse Leenprotocollen: Het goed tot Oud- Wulven met gerecht en drie tienden: 26.03.1394: Herman van Wulven. Hij trouwde met Catharina van Vianen.

Wulven en Waijen

het is aannemelijk dat de gerechten Oud-Wulven, Waijen en Wulven destijds één gerecht vormden. De splitsing is een familie-aangelegenheid geweest van de Van Wulven's. vermoedelijk in de dertiende eeuw kwamen Oud-Wulven en Waijen in bezit van de familie Honderdmark (verwant aan Van Wulven).

In de leenomschrijvingen worden sinds het eind van de 14e eeuw zowel het gerecht en de tijns vermeld. daarnaast zijn er vermeldingen van drie hoeven land: het huis Oud-Wulven en omgeving. Er waren nog drie andere hoeven, behorend tot de uithof Orist van de abdij van St. Servaas. In de polder Waijen stonden nog 14 hoeven.

 

Bestuurlijke constructie
In de loop der eeuwen zijn er verschillende samenvoegingen geweest, die uiteindelijk leidden tot de gemeente Houten.

De gemeentewet van 1851 bracht een bestuurlijke constructie, zoals wij deze nu nog kennen: een raad, als hoofd van de gemeente, rechtstreeks door ingezetenen gekozen, een burgemeester, benoemd door de koning(in), en uit en door de raad gekozen wethouders.


Het 'Rechthuis van Wulven', aan de Koedijk, wat althans wordt gesuggereerd door de stenen plaat In de zijgevel. In werkelijkheid zat deze plaat in het gelijknamig kasteel Oud-Wulven, maar werd blijkbaar in 1830 na de sloop hierheen 'verplaatst'.

Eenzelfde lot onderging het poortje dat zich tegenwoordig links naast het huidige gemeentehuis aan Het Kant bevindt.

Deze boerderij werd door de eigenaren van het kasteel verpacht, Volgens een advertentie uit de Utrechtse Courant van 10 september 1829 bedroeg de toenmalige huurprijs ƒ 1250,- per jaar.


Afbeelding van het kasteeltje uit 1640
 

bron:

Monumenten-inventarisatie provincie Utrecht;

Houten: ontstaan en groei
Houten: historische bebouwing

 

.terug naar de tak Oud-Wulven

 deuromlijsting>>>

De deuromlijsting van het verdwenen kasteeltje Oud-Wulven, met het wapen van kasteelheer Jan Rothé, ambachtsheer van Oud-Wulven en Waijen van 1658 - 1671. Deze omlijsting is ingemetseld bij het poortje aan de linkerzijde van de voorgevel van het gemeentehuis.

In 1634 kocht Johan van Toll de ambachtsheerlijkheid Oud-Wulven en Waaijen en liet er een buitenverblijf bouwen, waarvan alleen het dienstgebouw bewaard is gebleven. Het stond op een motte en een grote stenen trap leidde naar boven. Een gedeelte van het kasteel deed vroeger dienst als gevangenis.

In 1772 wordt het huis oud-Wulven beschreven als ''een fraai gebouw, met een kopeltorentje erneven, dat op een met groen bewasschen bergje staat''.


Het nieuw aangelegde natuurgebied Nieuw-Wulven, oostelijk van de spoorlijn

In 2000 is begonnen met de aanleg van bos Nieuw-Wulven, ten oosten van de spoorlijn en noordelijk begrensd door de Marsdijk met fort Vechten. Het ligt in de bedoeling dat in dit fort het nationaal informatiecentrum Hollandse Waterlinie komt.

Kinderen, maar ook natuurliefhebbers kunnen in dit gebied naar hartenlust genieten: van Speelbos tot wandelgebied.